بعد از مطالعه میتوانید محصولات شپش را از اینجا مشاهده،بررسی و خرید فرمایید.
شپش موی سر حشرات کوچک بدون بال هستند که در میان موهای سر انسانها زندگی کرده و از خون کف سر آنها تغذیه میکنند. شپش موی سر مشکل شایعی در میان انسانها به خصوص کودکان است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شده و انتشار پیدا میکند.
شپش به رنگ قهوهای متمایل به زرد و یا تقریباً خاکستری و به اندازهی دانههای موجود بر روی توت فرنگی است. شپش ماده، مادهی چسبندهای را تولید میکند که در نهایت باعث چسبیدن تخم شپش به ریشه مو خواهد شد.
گاهی خلاص شدن از دست این حشرات کوچک با دردسرهای فراوانی همراه خواهد بود. نیش شپش میتواند کف سر کودکان را دچار خارش کرده و گاهی زخم ایجاد شده ناشی از این نیش منجر به عفونت خواهد شد.
چرخه زندگی شپش موی سر
شپش تازه ۸ تا ۹ روز بعد از تخمگذاری شپش ماده سر از تخم بیرون میآورد. چیزی که در ابتدا از تخم بیرون میآید نابالغ بوده و نیمف (nymph) نام دارد. بعد از گذشت ۹ تا ۱۲ روز نیمف به حشره بالغ تبدیل میشود. شپش بالغ ۳ تا ۴ هفته زنده خواهد ماند.
چرخهی زندگی شپش موی سر هر سه هفته یک بار تکرار میشود. شپشها چندین بار در طول روز از خون کف سر تغذیه میکنند و تا دو روز بعد از جدا شدن از کف سر میتوانند زنده بمانند.
تخم شپش موی سر
تخم شپش موی سر نقاط کوچک زرد رنگ، قهوهای متمایل به زرد و یا قهوهای رنگی هستند که پیش از بیرون آمدن شپش از آنها بر روی مو قابل مشاهده هستند. تخمها ریشه موها و نزدیک کف سر را به عنوان محل زندگی انتخاب میکنند؛ چرا که درجه حرارت این منطقه برای به عمل آمدن تخم بسیار مناسب استمشاهده تخم شپش روی ریشه موی کودک، بسیار شایعتر از دیدن شپش موی سر در حال خزیدن است. تخمها یک یا دو هفته بعد از تخمگذاری به عمل میآیند. حتی بعد از اینکه تخمها به عمل آمدند، پوستهی تخم باقی مانده سفید و بیرنگ به ریشه مو متصل خواهند ماند. زمانی که مو رشد میکند این پوستهها همراه با موی رشد کرده حرکت کرده و به این ترتیب تشخیص و مشاهدهی آنها بسیار آسانتر خواهد شد.
تخم شپش موی سر اندکی به شورهی سر شباهت دارد، با این تفاوت که با شانه کردن و یا تکان دادن سر از مو جدا نمیشود.
نشانهها و علائم شپش موی سر چیست؟
فرد مبتلا ممکن است متوجهی آلودگی شپش موی سر نشود. با این همه نشانهها و علائم شپش سر عبارتند از:
- خارش؛ خارش کف سر، گردن و اطراف گوشها از اصلیترین علائم شپش موی سر هستند. خارش در واقع واکنشی آلرژیک به وجود حشره شپش با نام علمی louse saliva است. اگر فرد برای اولین بار است که به این آلودگی مبتلا میشود، ممکن است که از دو تا ۶ هفته بعد از شروع آلودگی بر روی سر خود احساس خارش نداشته باشد.
- وجود حشره بر روی کف سر؛ شپش با چشم غیر مسلح دیده میشود، ولی از آنجایی که بسیار کوچک و ریز بوده، از نور گریخته و سریع حرکت میکند، تشخیص آن بسیار دشوار خواهد بود.
- وجود تخم حشره بر روی ریشهی مو؛ تخمهای این حشره به ریشه مو میچسبند. تشخیص تخمها به دلیل اینکه بسیار کوچک هستند، بسیار دشوار است. تشخیص تخمها در اطراف گوشها و خط موی موجود در گردن آسانتر از سایر مناطق است. تخمهای خالی به مراتب آسانتر تشخیص داده میشوند؛ زیرا که این تخمهای خالی کمرنگتر بوده و دور از کف سر قرار دارند. با این همه اگر تخم شپش بر روی کف سر مشاهده شد، لزوماً نمیتوان گفت که فرد آلوده شده است.
- خراشیدگی؛ زمانی که شپش موی سر اقدام به خوردن خون میکند، نیش این حشره موجب خراشیدگی و خارش میشود. در واقع پوست سر به بزاق دهانی حشره با خارش واکنش نشان میدهد. اما در عین حال خارش کف سر بلافاصله آغاز نمیشود، خارش کف سر در کودکان مختلف به درجه حساسیت آنها به شپش بستگی دارد.
در برخی از کودکان هفتهها بعد از حضور شپش، کف سر دچار خارش میشود. خارش کف سر برای کودکان بسیار آزاردهنده است و آنها لحظات سختی را تجربه خواهند کرد.
- برآمدگیهای کوچک قرمز رنگ ناشی از خراشیدگی؛ برخی از کودکان در نتیجهی خراشیدگی با جوشهای آزاردهندهای روبهرو خواهند شد. اگر این جوشها را به شدت بخارانند، حتی منجر به عفونت باکتریایی هم خواهد شد. اطراف گردن، قسمت جلویی و پشتی آن را به دقت از جهت وجود احتمالی گرههای تحریکپذیر قرمز رنگی که دارای سطحی ترک خورده یا آبدار هستند، بررسی کرده و در صورت وجود آنها به پزشک مراجعه کنید.
چطور شپش را تشخیص دهیم؟
راه تشخیصی استاندارد برای آلودگی شپش موی سر فعال در واقع تشخیص وجود نیمف زنده (تخم شپش، شفیره) یا یک شپش موی سر بالغ زنده است.
توصیه میشود که موی سر خیس که با نرمکننده مو سر مرطوب شده را برای وجود این عوامل جستجو کنید. پزشک برای تشخیص به کمک یک شانهی مناسب از سر تا انتهای ساقه مو را شانه خواهد کرد. اگر نیمف یا شپش موی سر بالغ زندهای یافت نشود، پزشک معاینه را در دومین ویزیت هم ادامه خواهد داد.
بهترین راه برای بررسی موها، استفاده از شانهای با دندانههای ظریف بر روی موی خیس است. بعد از اینکه با مایع نرمکننده به خوبی مو را مرطوب کردید، موهای ناحیهی کوچکی از سر را شانه کرده و به دنبال شپش موی سر و یا تخم آن بر روی دندانههای شانه باشید. میتوانید شانه را با یک دستمال یا حوله تمیز کرده و به این ترتیب تشخیص شپش احتمالی هم آسانتر خواهد شد.
داروهای بدون نسخه (OTC medications) بر پایهی پریترین (pyrethrin) هستند، این مادهی شیمیایی از گل داودی (chrysanthemum flower) گرفته شده که از مواد سمی برای از بین بردن شپش موی سر است.
درمان شپش موی سر
قبل از اینکه از این درمانها استفاده کنید؛ موی کودک مبتلا را با شامپوی فاقد مواد نرمکننده بشویید. آبکشی کردن مو با سرکه سفید قبل از شستن مو به حل کردن چسبی که تخمها را به ریشه مو متصل نگه میدارد، کمک بسیار زیادی میکند. دستورالعمل درجشده روی هر دارو را با دقت مطالعه کنید تا بدانید که هر دارو چهقدر باید روی سر باقی بماند. بعد از آن سر باید با آب گرم آبکشی شود.
داروهای بدون نسخه عبارتند از:
- پرمترین (Permethrin): پرمترین یک نوع مادهی ساختهشده از پریترین است. عوارض جانبی این دارو شامل قرمزی و خارش کف سر است.
- پریترین (Pyrethrin with additives) به همراه مواد افزودنی: مواد افزودنی به منظور بهبود سمی بودن ماده اصلی به آن اضافه میشوند. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. اگر کودک به گل داودی و یا گیاه کهنه واش (ragweed) حساسیت داشته باشد، نباید از این دارو استفاده کرد.
در برخی از مناطق جغرافیایی، شپش موی سر به داروهای بدون نسخه مقاومت نشان میدهد. از طرفی دیگر این دسته از داروها به دلیل استفاده نادرست ممکن است، منجر به نتیجه مورد نظر نشوند. اگر این داروها مرتب و در فواصل زمانی مناسب به کار گرفته نشوند، نتیجه مورد نظر به دست نخواهد آمد.
در صورتی که از داروهای بدون نسخه نتیجه نگرفتید؛ پزشک احتمالاً این داروها را تجویز خواهد کرد:
- بنزیل الکل (Benzyl alcohol): این دارو برای شپش موی سر سمی نیست، ولی با محروم کردن آنها از اکسیژن باعث مرگ آنها خواهد شد. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. زمانی که از این دارو برای ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی استفاده شد، دیده شد که تشنج و دیگر واکنشهای شدید در نوزادان افزایش پیدا کرد. پس استفاده از بنزیل الکل برای درمان شپش سر کودکان زیر ۶ ماه توصیه نمیشود.
- ایور مکتین (Ivermectin): این دارو برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی میشود.
- اسپینوساد (Spinosad): اسپینوساد برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی میشود. این دارو قادر به کشتن شپشها و تخمهای آنهاست و معمولاً نیازی هم به تکرار درمان وجود ندارد.
- مالاتیون (Malathion): این دارو برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. مالاتیون ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از هشت تا دوازده دقیقه آبکشی میشود. در ترکیبات این دارو الکل وجود دارد، بنابراین موی آغشته به آن نباید در معرض سشوار و یا شعلههای آتش قرار بگیرد.
- لیندان (Lindane): این شامپو عوارض جانبی شدیدی همچون تشنج را به همراه دارد و تنها زمانی مصرف میشود که باقی روشهای درمانی با شکست مواجه شده باشند. از این دارو در کودکان نباید استفاده شود. سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف این دارو را برای افراد زیر ۵۰ کیلو، زنان باردار و شیرده، افرادی با سابقه تشنج و افراد مبتلا به عفونت HIV منع کرده است.
در استفاده از داروها و شامپوهای ضد شپش موارد زیر را حتما رعایت کنید:
- از داروی ضد شپش خود بیش از حد معمول استفاده نکنید، مگر آن که توسط پزشک به شما توصیه شود. داروهایی که برای درمان شپش موی سر استفاده میشوند حکم حشرهکش را دارند و نباید بیش از حد از آن استفاده شود یا به صورت نادرست استفاده شود.
- تمامی داروها و شامپوهای ذکر شده در این مقاله نباید وارد چشم شما شوند. اگر این اتفاق افتاد فورا چشمهای خود را بشویید.
- هیچگاه یک روش درمانی را ۲ الی ۳ مرتبه استفاده نکنید. اگر یک روش درمانی اثر مطلوبی نگذاشته ممکن است به این دلیل باشد که یا از روشی نامناسب از دارو استفاده کردید یا موی شما نسبت به این نوع دارو مقاومت نشان میدهد. همیشه سعی کنید در این موارد از پزشک متخصص توصیههای لازم را دریافت کنید؛ ممکن است پزشک شما روش درمانی جایگزین بهتری را پیشنهاد دهد.
- آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه میکند که در هنگام استفاده از داروها و شامپوهای ضد شپش بهتر است موهای خود را در سینک بشویید به جای آن که زیر دوش این کار را انجام دهید. با انجام این کار پوست بدن خود را کمتر در معرض این داروها و شامپوها قرار میدهید. برای شستن موهایتان نیز بهتر است از آب ولرم به جای آب داغ استفاده کنید تا جذب به حداقل ممکن برسد.